Wpisy

3# Ciekawostki z Oceanii: Ziemie zwyczajowe


Wyobraź sobie, że jesteś milionerem, odwiedzasz kaledońską Ile des Pins i postanawiasz tam zamieszkać. Masz mnóstwo monet, jesteś naprawdę bogaty i wydaje ci się, że dzięki temu możesz kupić kawał terenu nad piękną zatoką, gdzie wybudujesz willę, w której będziesz spędzać wakacje, zapraszając swoich równie bogatych znajomych. Muszę cię zmartwić… (Nie)stety na prawie żadnej z kaledońskich wysp nie będzie to możliwe.

Cienie kolonizacji

Zanim na Nową Kaledonię dopłynęli Brytyjczycy, a potem Francuzi, którzy totalnie ją skolonializowali, wyspy archipelagu zamieszkiwane były przez Kanaków. Ta Melanezyjska społeczność do dziś w swoim życiu kieruje się pewnymi wartościami, zwanymi zwyczajem (la coutume, kastom). Zwyczaj – mający ogromne znaczenie dla życia społeczeństwa Kanaków – jest jednocześnie kodem oralnym (zbiorem zasad, praktyk i rytuałów), melanezyjskim sposobem życia oraz gestem zwyczajowej wymiany (wymiana słów i darów).

Określenie „zwyczaj” odnosi się zarówno do wiejskich praktyk, jak i do symboli narodowych, wyznaczając kilka różnych rzeczywistości: wszystko, co sprzeciwia się kolonializmowi i Zachodowi, tradycyjny porządek społeczny i polityczny, jak również różnorodne lokalne praktyki.


Uznanie zwyczaju jako fundamentu społeczeństwa kaledońskiego i poszanowanie zasad określonych przez zwyczaj są nadal bardzo ważne dla Kanaków. Prawo zwyczajowe, dotyczy także ziem, które zamieszkują. Specyficzny status tych gruntów został opisany w artykule 18. Ustawy organicznej z dnia 19 marca 1999 roku, w której stwierdza się, że:

„Ziemie zwyczajowe są niezbywalne (inaliénables), nieprzenoszalne (incessibles), nieodwołalne (incommutables) i nieuchwytne (insaisissables)”.

Ziemie te, podlegając prawu zwyczajowemu, nie są objęte powszechnym prawem własności ani zasadami planowania przestrzennego. Wspomniana zasada „4 n” (w języku francuskim la règle « des 4 i ») sprowadza się do tego, że ziemie zwyczajowe nie mogą zmienić właściciela z jakiegokolwiek powodu, ani dobrowolnej decyzji (sprzedaż, zamiana, darowizna ...), ani wymuszonej (zajęcie, nakaz).

Dawniej wszystkie kaledońskie ziemie były objęte prawem zwyczajowym, jednak działalność kolonizatorów zaburzyła ten stan i dziś ziemie zwyczajowe stanowią jedynie 27% ogólnej powierzchni Nowej Kaledonii.


Wywłaszczenia gruntów z okresu kolonizacji nie zostały zapomniane przez potomków rodzin, które dawniej zajmowały tereny przejęte przez kolonizatorów. Do dzisiaj miejsca te noszą nazwy związane z rodzinami, klanami i plemionami, do których tereny te dawniej należały.


Ziemie zwyczajowe a rozwój turystyki 


Wśród kaledońskich wysp są jednak i takie, które prawie w całości składają się z ziem zwyczajowych. Są to między innymi Wyspy Lojalności oraz „moja” Ile des Pins. Skoro wiemy już, że ziemie zwyczajowe nie mogą zmienić właściciela (czyli będąc bogatym inwestorem nie mamy szansy na zakup gruntu pod hotel), w jaki sposób odbywa się zatem rozwój turystyki na takich terenach?

Ziemie zwyczajowe można wynająć!


Wydawałoby się, że wyjście jest proste: podpisujemy umowę dzierżawy gruntu i hulaj dusza – robimy co nam się podoba! Nic bardziej mylnego! Możliwość inwestowania na ziemiach zwyczajowych jest uzależniona od opinii społeczności lokalnej, na czele z przedstawicielami tradycyjnych władz zwyczajowych (szef klanu, szef plemienia, Wielki Wódz wyspy). Mają oni realny wpływ na decyzje podejmowane w sprawie każdego projektu. W ten sposób właściciele ziem, na których powstają ośrodki turystyczne finansowane przez zagranicznych inwestorów, w dużym stopniu decydują o ich funkcjonowaniu.


Opinia lokalnych autorytetów oraz miejscowej ludności jest kluczowym elementem realizacji każdego projektu.


Na Ile des Pins oddziaływanie turystyki jest więc wynikiem ciągłych negocjacji między różnymi osobami zaangażowanymi w tę branżę gospodarki, zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym, jak i międzynarodowym. Dzięki temu, że społeczność lokalna ma ostatnie słowo w kwestiach dotyczących gospodarowania przestrzenią, na wyspie wciąż możemy znaleźć takie piękne plaże i zatoki, jak ta na zdjęciu, do których rzadko docierają nawet miejscowi!


Odwiedzając Nową Kaledonię pamiętajcie, że bardzo ważne jest szanowanie lokalnej kultury i zwyczaju. Bardzo źle postrzegane jest wchodzenie na tereny prywatne (poza wyznaczonymi ścieżkami), a także wpływanie do zatok należących do mieszkańców, bez uprzedniej zgody właścicieli gruntów. Odwiedzając Kanaków dobrze jest również wykonać gest zwyczajowy. Czym on jest i w jaki sposób się go wykonuje? Przeczytacie o tym tutaj: 1# Ciekawostki z Oceanii: Kastom, czyli zwyczaj

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz